Ervaringsdeskundige Michelle heeft het van jongs af aan financieel niet gemakkelijk gehad. Inmiddels heeft ze een baan en gaat het een stuk beter. ‘Als ik mensen vertel dat ik in armoede heb geleefd, zijn ze vaak verbaasd’, vertelt Michelle. ‘Maar door mijn ervaring met schulden begrijp ik hun situatie. Ik wil schaamte omzetten in openheid en een voorbeeld zijn voor anderen.’
Een ambtenaar van de gemeente wees Michelle op het werk van Warm Rotterdam. ‘De aanpak sprak me meteen heel erg aan’, zegt ze, ‘want toen ik zelf in armoede leefde vroeg ik me altijd af op welke manier ik mijn mening over de gang van zaken kon geven. Ik had in die tijd een te klein bedrag per week om van te leven, dus er was geen geld voor uitjes, cadeautjes voor mijn zoon of een keer een extraatje. Ik voelde me onbegrepen. Gelukkig kunnen we nu met alle ervaringsdeskundigen samen en het team van Warm Rotterdam ambtenaren wakker schudden.’
Maanden wachten
Michelle vindt dat er tot nu toe niet goed genoeg geluisterd wordt naar mensen in armoede en met schulden. ‘Ik heb bij Vraagwijzer gewerkt en daar kreeg ik vaak van cliënten te horen dat ze zich eindelijk begrepen voelden’, zegt ze. ‘Ik vroeg eerst aan mensen hoe het met hen ging, ik probeerde ze op hun gemak te stellen door begrip te tonen voor de situatie. Pas daarna, soms in het tweede gesprek, ging ik op de problemen in.’
In veel andere gevallen voelen burgers zich niet begrepen door de gemeente. ‘Het duurt vaak heel lang voordat mensen duidelijkheid krijgen’, zegt Michelle, ‘maar als je geen eten meer kan kopen dan kan je niet gaan zitten wachten op een brief of je over twee maanden recht hebt op een voedselpakket. Ze hebben nú hulp nodig.’
Onderschat
Onbevooroordeeld luisteren, dat is wat volgens Michelle nodig is. ‘De kwaliteiten van ervaringsdeskundigen worden onderschat’, legt ze uit. ‘Er komen ambtenaren van de gemeente naar ons Warm Spreekuur, om te vragen wat wij hebben meegemaakt, en dan blijkt uit de plannen die ze daarna maken dat ze niet goed geluisterd hebben. Aan ons vragen ze altijd om verantwoording, maar wie vraagt dat aan hen? Hoe hard moeten we nog schreeuwen? Moeten we met spandoeken naar het stadhuis?’
Vanuit haar eigen huis begon ervaringsdeskundige Grecia met een kledingbank. Eerst gaf ze haar eigen kleding weg, later zamelde ze via familie en vrienden spullen in. Toen haar huis uitpuilde van de volle zakken kleding, besloot ze het grootschaliger aan te pakken.
Als iemand in armoede iets nodig had, wilde Grecia graag helpen. ‘Dertig jaar geleden al hielp ik mensen vanuit huis die krap zaten’, vertelt ze. ‘Ik gaf mijn eigen kleding weg bijvoorbeeld. Of bracht kleding naar de kerk, waar het weer verdeeld werd onder mensen die het nodig hadden. Daarna vroeg ik ook familie en vrienden of ze wat konden missen, omdat ik mensen kende die het hard nodig hadden. Op een gegeven moment stond mijn hele huis vol zakken kleding, dus ik wilde het liefst een eigen ruimte om een kledingbank te runnen.’
Onderdak
Grecia hielp niet alleen met kleding, maar soms zelfs met onderdak. ‘Moeders met kinderen of straatjongens die nergens heen konden, die ving ik op’, vertelt ze. ‘En zij kenden dan weer anderen die hulp nodig hadden. Soms bleef iemand een jaar, een ander weer een paar maanden. Zo heb ik een aantal jaar mensen een warm nest kunnen geven.’
Dat warme nest wilde Grecia wel aan meer mensen geven, dus ging ze op zoek naar een ruimte. ‘Maar dat was niet te betalen voor mij’, zegt ze. ‘Ik hoorde via via dat een pand in de buurt leeg zou komen. Ik probeerde te informeren of ik er antikraak in zou kunnen, maar ik kreeg nooit antwoord op mijn vragen.’
Spreekbuis
Uiteindelijk bleken er drie organisaties te komen, waaronder een afdeling van Parnassia in te komen, de stichting die mensen met psychische problemen opvangt. ‘Er ontstond grote ophef over in de buurt’, zegt Grecia. ‘Veel mensen protesteerden tegen de komst van de opvang. Ik was de enige die er juist voor was – mensen met erg uiteenlopende problematiek, zoals psychische problemen, moeten toch ook ergens wonen? Tijdens klankbordgroepen werd ik een soort spreekbuis voor die mensen.’
Het was de stichting opgevallen en uiteindelijk werd Grecia door hen benaderd. ‘Ik vertelde wat ik allemaal al deed en gaf aan dat ik wilde helpen om mensen aan verschillende activiteiten te laten deelnemen, zoals leren naaien of meubeltjes opknappen. Zo ontstond een hele fijne samenwerking tussen de instellingen in gebouw De Wende en mij. Inmiddels coördineer ik de activiteiten van de vrijwilligers en cliënten. Ondertussen mocht ik in het pand een hoek gebruiken voor mijn kledingbank. Dus sinds 2018 is er een hoekje van het pand waar ik alle kleding hang. En inmiddels ook andere spullen, tot meubels aan toe. Iedere dag zijn er bezoekers die er gratis gebruik van kunnen maken.’
Elkaar helpen
Grecia hoopt alsnog ooit een eigen ruimte te kunnen betrekken. ‘Ik heb nu een opslagplek gehuurd, omdat ik niet alle spullen meer kwijt kan’, zegt ze. ‘Dat kan ik nét betalen, uit eigen zak. Maar het zou fijn zijn als ik meer hulp krijg. Het zou geweldig zijn als ik via de gemeente een busje kan krijgen om grote spullen op te halen, bijvoorbeeld als een woning van een overleden persoon leeg moet, en die dan kan brengen naar mensen die het nodig hebben. Zo kunnen we elkaar helpen.’
Alsof het nog niet druk genoeg is, helpt Grecia ook nog mensen die hulp nodig hebben als ze op haar pad komen. ‘Ik begeleid soms mensen naar Vraagwijzer, ga mee naar afspraken als ze niet in staat zijn om alleen te gaan, of help mensen met opruimen en inrichten, soms help ik ook als tolk Spaans of Papiaments of help iemand om naar een instantie te bellen of brieven te lezen. En soms is het gewoon een kopje koffie drinken met iemand die anders eenzaam is, gewoon voor de gezelligheid.’
Ervaringsdeskundige Bea werd in 2007 van de ene op de andere dag alleenstaande moeder door een scheiding. Dat bracht haar in de financiële problemen. Hoewel ze zich al jaren bezighield met armoedeproblematiek, begreep ze pas hoe erg het was toen ze het aan den lijve ondervond. ‘Het heeft me gestimuleerd om te proberen zoveel mogelijk op het gebied van armoede te veranderen.’
Bea zet zich al zo’n dertig jaar in als vrijwilliger op de thema’s armoedebestrijding, sociaal isolement en huiselijk geweld. Via de cliëntenraad heeft ze gratis openbaar vervoer voor ouderen weten te regelen. ‘In 2011 maakten we met de cliëntenraad kennis met Marco Florijn, die net was benoemd tot wethouder Werk, Inkomen en Zorg in Rotterdam’, vertelt Bea. ‘Tijdens het voorstelrondje vertelde ik dat ik gratis openbaar vervoer voor ouderen zou willen, in het kader van armoedebestrijding. Later kreeg ik een telefoontje dat het er kwam, ik was zo blij!’
Al op jonge leeftijd kwam Bea voor haar rechten op. “Op mijn 21e werkte ik bij een benzinepomp’, vertelt ze, ‘waar ik alles deed, van werk in de garage tot de boekhouding. Ik moest wel pensioen afdragen voor een 21-jarige collega, maar niet voor mij. Ik vroeg aan mijn baas waarom niet. Toen bleek ik als vrouw geen pensioenrecht te hebben. Na navraag bleken alleen vrouwelijke ambtenaren pensioenrecht te hebben. Met de vrouwenbond zijn we toen vier jaar lang actie gaan voeren. Toen ik 25 was kregen ook vrouwen in andere sectoren pensioenrechten.’
Naar elkaar omkijken
Naast alle adviezen die ze geeft, helpt Bea mensen ook direct met eten, drinken en spullen. ‘Zelf heb ik ooit meegemaakt dat iemand me een week voor de kerst twee tassen vol eten kwam brengen’, vertelt ze. ‘Daar heb ik toen echt om moeten huilen. Het ontroert me nog steeds. Het is zo belangrijk dat mensen naar elkaar omkijken. Daarom heb ik een voorraadkast vol eten in huis en twee koelkasten en vriezers vol. Mensen uit de buurt die het nodig hebben weten me te vinden. Ik kan ze direct te eten meegeven.’
Hoeveel mensen Bea precies helpt is lastig te zeggen. ‘Het wisselt heel erg, maar iedere week komt er wel iemand langs’, zegt ze. ‘Laatst kwam er in de vroege ochtend een vrouw die niets had om aan haar kinderen mee naar school te geven, dus ik heb meteen wat gegeven. Ik vraag nooit om bewijs, want mensen komen niet voor de lol bij me aankloppen.’ Bea deed al die boodschappen voor anderen allemaal zelf, maar ze krijgt ook regelmatig boodschappenkaarten om uit te delen. ‘Ik houd dan financieel zelf meer over’, zegt ze, ‘en het scheelt een heleboel sjouwen!’
Kerstcadeautjes
Boodschappen uitdelen is maar een van de vele activiteiten die Bea onderneemt. ‘In december hoor ik vaak dat opa’s of oma’s niet ingaan op uitnodigingen van hun kinderen om kerst te komen vieren, omdat ze geen geld hebben voor cadeautjes voor de kleinkinderen’, legt Bea uit. ‘Met vrijwilligers maak ik tasjes met cadeautjes voor hen, zodat ze toch durven gaan en niet alleen hoeven te zijn met kerst.’
Die eenzaamheid helpt Bea ook bestrijden met het haar kerstkaartenproject. ‘Het sociale isolement wordt steeds groter bij mensen die in armoede leven’, zegt Bea. ‘Daarom kunnen ze via de Voedselbank in december een kerstkaart met kerstzegel krijgen. Vrijwilligers die houden van fröbelen hebben die kaarten gemaakt. Mensen zijn daar heel blij mee, vorig jaar was er iemand die al vijf jaar geen kaartje naar zijn moeder had kunnen sturen.’
Enorme stapels ongeopende post en een continue angst voor de deurwaarder: ervaringsdeskundige Jurrien weet precies hoe het voelt om met schulden te leven. Nadat een hulpverlener hem uit de problemen had geholpen, besloot Jurrien om aan de slag te gaan als Budgetmaatje. Als geen ander weet hij hoe belangrijk het is om te praten over je problemen, hoe erg ze ook zijn.
Trigger warning: zelfmoord
Contact maken, dat is het eerste wat Jurrien doet als vrijwilliger bij Budgetmaatje. ‘De schulden liggen er meestal al een paar jaar, dus die lopen niet weg’, vertelt hij. ‘Belangrijker is dat mensen eerst even hun verhaal kwijt kunnen en dat ze je vertrouwen. Want je zit zo een paar jaar lang diep te graven in hun financiële situatie. Die hulp moet je dus ook willen. Als iemand de hulp niet aanvaardt, dan gaan we verder om iemand anders te helpen.’
Langdurige hulp
Tot drie jaar lang gaat Jurrien één keer per week bij iemand langs om diegene uit de schulden te helpen. Jurrien helpt twee cliënten tegelijk. ‘Ongeveer een uur per week ga ik bij die mensen thuis langs’, legt hij uit. ‘We beginnen altijd met de post. Vaak ligt er een hele stapel ongeopende post. Ik pak het stap voor stap aan. Soms vraag ik of ze de brieven alleen maar willen open maken. De volgende keer om ze er allemaal uit te halen. Daarna gaan we alles sorteren, op afzender en op datum. Alleen de nieuwste brieven zijn belangrijk, de rest kan vaak al weg. Dat geeft al veel rust bij mensen. Niet die hele stapel staat voor je schulden, maar alleen het deel dat overblijft.’
Angst voor brieven
De angst voor post is hardnekkig. Jurrien helpt soms ook mensen alleen daarbij. ‘Op een gegeven moment hielp ik een jongedame die niet naar de brievenbus in de portiek durfde’, vertelt hij. ‘Iedere vrijdag ging ik bij haar langs om samen – letterlijk aan de hand – beneden de post uit de brievenbus te halen. Tot ze een keer op woensdag een berichtje stuurde: ze had zelf de post al gepakt! Jaren later, ze had alles op de rit, stuurde ze me een foto van haar eerste kindje. Zo mooi dat je op die manier een band opbouwt met mensen.’
Schulden en zelfmoordgedachten
Jurrien schroomt niet om zijn eigen verhaal te delen, want daardoor voelen mensen dat hij hen begrijpt. ‘Zelf ben ik door een vechtscheiding diep in de schulden geraakt’, vertelt Jurrien. ‘Ik verloor alles wat ik had en zag ook mijn kinderen nooit meer. Ik was naar een chalet verhuisd en werkte bij de catering van een luchtvaartmaatschappij. Maar dat was een erg stressvolle baan. Vijf minuten voordat een vlucht vertrok, moest je soms nog maaltijden regelen. Vaak door fouten die een ander maakte. Dat alles bij elkaar brak me op. Ik wilde er een eind aan maken.’
Een hulpverlener van de crisisdienst wist Jurrien te helpen. ‘Na een noodkreet kwam hij meteen langs om met te praten’, vertelt Jurrien. ‘Hij bleef maar praten en praten en praten en dat heeft me heel erg geholpen. Gelukkig kon hij me uiteindelijk ook helpen om mijn financiële situatie op orde te krijgen. Ik ben hem eeuwig dankbaar voor zijn hulp. Door hem realiseer ik me hoe belangrijk het is om over je problemen te praten.’
Jurrien is dan ook bezig met een samenwerking met 113 Zelfmoordpreventie, want als geen ander weet hij hoe schulden tot ernstige depressieve gevoelens kunnen leiden. ‘Als Budgetmaatje hoor ik hoe wanhopig mensen soms kunnen zijn’, vertelt hij. ‘Maar de link tussen schulden en zelfmoordgedachten wordt nog niet altijd gelegd. Daarom zijn er vanuit 113 cursussen over schulden en zelfmoord, waar ik ook mijn verhaal vertel. Er komt gelukkig steeds meer aandacht voor.’
Kamp je met zelfmoordgedachten? Neem contact op met 113 voor directe hulp. Bel gratis met 0800-0113 of ga naar www.113.nl
In juni kwam armoedewethouder Enes Yiğit met zijn Beleidsplan om de armoede in Rotterdam aan te pakken. De ervaringsdeskundigen van Warm Rotterdam keken er kritisch naar. Wat vinden zij van dit plan? Biedt het perspectief?
Het Keurmerk Geldzorgenbewuste organisatie (Gbo) is een feit. Met het landelijk keurmerk laten bedrijven en organisaties zien dat zij sociaal incasseren en er zijn voor werknemers met geldzorgen. Het keurmerk is de opvolger van het Keurmerk Warm Incasseren, in 2019 geïnitieerd en ontwikkeld door Warm Rotterdam. Ervaringsdeskundigen van Warm Rotterdam deelden hun kennis en ervaring voor de ontwikkeling van het keurmerk. Ervaringsdeskundigen Ellen Abbenhuis en Patricia Loemij vertellen.
In 2019 signaleerde Warm Rotterdam dat schuldenproblematiek in de stad schrijnende vormen begon aan te nemen. Ruim tachtigduizend Rotterdammers leefden onder de armoedegrens en voor duizenden kinderen is er niet eens geld om drie keer per dag te eten. De incassopraktijk maakte de problematiek alleen maar erger. Door aanmaningen, boetes en agressieve deurwaarders loopt een kleine schuld al snel op tot een grote. Zou een keurmerk voor humane incasso geen idee zijn?
‘Veel mensen met schulden hebben wel eens een vervelende incasso meegemaakt’, legt ervaringsdeskundige Ellen Abbenhuis uit. ‘Vooral de bejegening door deurwaarders kan heel mensonvriendelijk zijn. Ik heb wel eens een deurwaarder gehad die gewoon zijn voet tussen de deur zette. Dat voelt heel bedreigend.’
Patricia Loemij, ook ervaringsdeskundige bij Warm Rotterdam, herkent dat beeld. ‘Ik heb ook ooit een deurwaarder gehad die meteen naar binnen liep’, vertelt ze. ‘Ze hebben geen oog voor jou, alleen maar voor je spullen. Ze schrijven meteen op waar ze beslag op kunnen leggen.’
Lijst met eisen
Warm Rotterdam bracht ervaringsdeskundigen, partners en experts bijeen om na te denken over een mogelijke oplossing. Het zou al enorm schelen als schuldenlasten niet onnodig groot werden door boetes en stapeling van achterstanden. ‘We werden allemaal gevraagd waar een bedrijf dan op moet letten’, zegt Ellen. ‘Ik merk heel vaak dat bedrijven gewoon niet bereikbaar zijn. Je kan bijvoorbeeld niet even bellen om te zeggen dat je de rekening ontvangen hebt, maar iets meer tijd nodig hebt om te betalen.’
De mogelijkheid om een betalingsregeling af te spreken zou al veel rust geven. ‘Geef niet meteen een boete, maar spreek eerst een termijn af’, zegt Patricia. De input van de ervaringsdeskundigen heeft bijgedragen aan een set normen waaraan een organisatie die ‘warm incasseert’ moet voldoen. Dat gaat van persoonlijk contact tot geen kosten in rekening brengen voor incasseren, of van rekening houden met draagkracht tot geen boetes geven. Patricia: ‘Dat bedrijven niet meer zouden verdienen aan mensen met schulden, dat vonden we het allerbelangrijkste.’
Audits
Om het keurmerk onder de aandacht te brengen, werden verschillende Rotterdamse bedrijven uitgedaagd om met de normen aan de slag te gaan. Maar welke bedrijven en organisaties zouden dat volgens de ervaringsdeskundigen moeten zijn? ‘Woningcorporaties en energiebedrijven hebben we als eerste genoemd’, zegt Ellen. ‘Daar heeft iedereen met een sociale huurwoning mee te maken.’
De ervaringsdeskundigen werden niet alleen betrokken bij het opstellen van het normenkader, maar ook bij de eerste audits. ‘Ik ben meegegaan naar de audit van Greenchoice, het energiebedrijf’, vertelt Patricia. ‘Als auditor loop je mee met twee mensen van de organisatie. Ik keek of zij zich konden inleven in mensen met weinig geld. Inlevingsvermogen is belangrijk voor persoonlijk contact. Daarnaast keken we of het bedrijf sociaal beleid had en dat ook echt toepast. Ik let op alles, maar probeer dat ook wel met humor te doen.’
Trots
Het Keurmerk Warm Incasseren gaat landelijk verder onder de nieuwe naam Keurmerk Geldzorgenbewuste organisatie. Ellen en Patricia kijken met trots terug op het proces. ‘Er zijn al zes grote bedrijven in Rotterdam die het keurmerk Warm Incasseren hebben gehaald’, zegt Ellen. ‘Toen Eneco, als landelijk energiebedrijf, het keurmerk haalde, werd het vanzelf landelijk. Het is echt super dat Warm Rotterdam dit met ervaringsdeskundigen heeft ontwikkeld. Dat wij organisaties nu eigenlijk dwingen om socialer te worden, daar mogen we echt trots op zijn!’
‘Het mooiste is om dit van dichtbij mee te maken’, vertelt Patricia. ‘Als ik kijk naar mezelf, en dat geldt ook voor andere Nederlanders, dan kan je wel eens een achterstandje hebben en dat gaat van kwaad tot erger. Je raakt steeds verder in de put. Dus het is heel belangrijk dat er nu een keurmerk is om aan te geven dat een bedrijf sociaal met klanten omgaat. Maar nog belangrijker is dat ze ook op hun eigen werknemers letten. Want er zijn ook veel werknemers met financiële problemen.’
Invloed
De invloed van ervaringsdeskundigen reikt verder dan het keurmerk. Bij ieder plan van Warm Rotterdam worden ze betrokken en er is maandelijks een spreekuur waar ambtenaren, wethouders en de minister aanschuiven om vragen te stellen. Ook zijn de ervaringsdeskundigen regelmatig te zien op televisie of in kranten, om aandacht te vragen voor leven in armoede en met schulden.
Het keurmerk is maar één van de duurzame oplossingen van Warm Rotterdam. Nu het landelijke keurmerk verder gaat in een nieuwe stichting, kunnen Ellen en Patricia zich weer focussen op andere oplossingen. ‘Ik hoop dat Eén loket hierna als eerste werkelijkheid wordt’, zegt Ellen. ‘Zelf help ik al veel mensen die vastlopen en niet meer weten waar ze naartoe kunnen met vragen over schulden.’
Patricia kan dat alleen maar beamen. ‘Ik hoop dat mensen niet meer van het kastje naar de muur gestuurd worden’, zegt ze, ‘want door de bomen zien ze het bos niet meer. Help mensen bij de bron. Als je kennis hebt, geef ze die informatie, ook als het niet per se bij je functie hoort.’
Samenwerking
Waterbedrijf Evides is een van de organisaties die het Keurmerk heeft behaald. Ze hebben ervaringsdeskundigen van Warm Rotterdam gevraagd om mee te lopen met hun buitendienst. Samen met de medewerker van Evides gaan de ervaringsdeskundigen langs bij klanten met een betalingsachterstand om meteen hulp te bieden als dat nodig is. Op die manier wordt hun dienstverlening socialer en toegankelijker voor mensen in armoede of met schulden.
Tip 1
Zorg dat klanten gratis kunnen bellen. Ellen: ‘Bijna ieder bedrijf heeft tegenwoordig een 0900-nummer, maar mensen in armoede gaan dan niet bellen. De drempel om te bellen is al zo hoog… Zorg ervoor dat je bereikbaar bent, gratis, zodat mensen eerder zelf aan de bel trekken om een oplossing te bespreken.’
Tip 2
Geef de mogelijkheid om een betalingsregeling af te spreken. Patricia: ‘Dat bedrijven hun rekening betaald willen krijgen is logisch. Deel niet meteen boetes uit, maar probeer op een menselijke en sociale manier het geld terug te krijgen. Spreek bijvoorbeeld een betalingsregeling met de klanten af.’
Tip 3
Geef sensitiviteitstrainingen aan deurwaarders. Ellen: ‘Ga niet meteen bij de mensen naar binnen. Dreig niet gelijk dat alle spullen worden weggehaald, dat er overal beslag op wordt gelegd. Dat is zo aangrijpend.’
Wil jij ook invloed?
Heb jij ervaring met armoede of leef je nog steeds in armoede en wil jij ook impact maken met je kennis? Sluit je dan aan als ervaringsdeskundige bij Warm Rotterdam. Je wordt onderdeel van een betrokken groep en er is een ruime vrijwilligersvergoeding beschikbaar. Stuur een mail naar info@warmrotterdam.nl
Recente reacties