Ervaringsdeskundige Patricia kent zowel het leven met voldoende financiële middelen, als het leven in armoede en schulden. Door die ervaring begrijpt ze allebei de kanten van de medaille. Al sinds het allereerste begin van Warm Rotterdam zet ze haar ervaringskennis in om armoede onder de aandacht te brengen van de politiek en organisaties.

De vele vooroordelen over leven in armoede, zijn Patricia een doorn in het oog. ‘Het leven in armoede wordt altijd weggezet als zwaar’, legt ze uit, ‘maar dat betekent niet dat je een zwak persoon bent. Het maakt je juist sterk. En vaak word je ook creatief in het bedenken van oplossingen en ga je andere mensen helpen.’

Patricia helpt anderen momenteel vooral indirect, onder andere door een luisterend oor te bieden. ‘Dat kan ook gewoon bij mij in de wijk zijn’, vertelt ze. ‘Als ik iemand met z’n ziel onder z’n arm zie lopen, dan bied ik aan om te luisteren. Vaak willen mensen dan hun hart luchten. Ik geef ze diverse tips om ze verder te helpen.’

Bewustwording

Armoede concreet onder de aandacht brengen is volgens Patricia het belangrijkste. ‘Bij de politiek, bij organisaties, bij bedrijven, maar ook gewoon bij andere mensen in het algemeen’, zegt ze. ‘Gelukkig is er wel een grote slag gemaakt in het bewustwordingsproces. Vroeger was er geen minister van armoede, en helaas nu wel. Al is het natuurlijk slecht dat er een nodig is in Nederland’.

Eerlijke verdeling

Patricia: ‘Het zou goed zijn als alle aandacht er uiteindelijk voor zorgt dat middelen eerlijker verdeeld worden. Nederland is een rijk land, maar het geld wordt niet eerlijk verdeeld. Voor het keurmerk Geldzorgenbewuste organisatie ben ik bij verschillende bedrijven de hele dag op audit geweest. Bij veel bedrijven is er gelukkig wel aandacht voor armoede, maar ik weet niet of dat ook doordringt tot alle CEO’s. Wellicht kunnen zij, en politici, eens een maand ruilen met iemand in armoede. Dan weten ze pas echt hoe het is. Ja toch?’

Ervaringsdeskundige Naomi heeft jarenlang in een onveilige thuissituatie geleefd. Ze kreeg te maken met huiselijk geweld en met armoede en schulden. Ze ziet dat die twee problemen vaak samen gaan. ‘Als je in armoede leeft is er meer stress in huis en dat kan een veroorzaker van geweld zijn.’ 

Naomi heeft ervaring in het hebben van schulden, maar ze heeft zichzelf eruit gewerkt en heeft haar leven met een betaalde baan weer op de rit gekregen. ‘Ik weet hoe het is om in armoede te leven’, vertelt ze. ‘Ik had een uitkering en moest regelmatig kiezen of ik de energierekening zou betalen of mijn twee kinderen eten zou geven.’

Dertien jaar geleden koos Naomi voor zichzelf en voor haar kinderen. Ze wist uit haar moeilijke situatie te komen. ‘Ik ging aan mijn herstel werken en zette alles op alles om mijn leven weer op de rit te krijgen.’

Boegbeeld

Naomi is bij Warm Rotterdam als ervaringsdeskundige aan de slag gegaan om een boegbeeld te zijn voor anderen. ‘Vaak spreek ik vrouwen die in een soortgelijke situatie zitten’, zegt ze. ‘Ik luister naar hun verhaal en geef advies. Ik wil laten zien dat je eruit kan komen, hoe diep je ook in de problemen zit.’

Spanning

Volgens Naomi is er een sterke relatie tussen armoede en huiselijk geweld. ‘Ik hoop dat daar meer aandacht voor komt’, zegt ze. ‘In Rotterdam zijn zowel armoede als huiselijk geweld een groot probleem. Door armoede ontstaat er veel stress en kan de spanning in huis hoog oplopen. En andersom geeft de thuissituatie heel veel stress, waardoor je misschien eerder problemen krijgt op je werk.’

Onderwaardering

Het netwerk aan informele organisaties in Rotterdam zijn een grote steun, weet Naomi, of het nu om armoede gaat of andere problemen. ‘Heel veel mensen zetten zich in voor de stad en kijken naar elkaar om’, zegt ze. ‘Dat netwerk draagt meer dan de overheid. Ik vind dat informele organisaties erg ondergewaardeerd worden. Als het informele netwerk in elkaar valt, dan hebben we echt een probleem.’

Ervaringsdeskundige Elly heeft haar eigen voedselbank opgezet. Bij het uitdelen van de voedselpakketten houdt ze rekening met culturele en religieuze eetgewoonten. Later kwam er ook een kleding- en spullenbank bij. ‘Ik krijg hele fijne reacties uit de wijk.’

Tot 2017 had ervaringsdeskundige Elly haar eigen cateringbedrijf, waarmee ze kookte voor de naschoolse opvang. Omdat er gekort werd op de ouderbijdrage, kwam het financieel niet meer uit. Ze moest stoppen en belandde in de bijstand. ‘Een kennis vroeg me of ik het niet leuk zou vinden om met een groep vrouwen uit de wijk te gaan koken’, vertelt ze. ‘Ik kreeg budget om boodschappen te doen en kookte samen met andere vrouwen in het Huis van de Wijk. Daar konden mensen mee eten. Maar toen dat werd afgeschaft, besloot ik zelf maaltijden tegen een klein bedrag te gaan verkopen in de wijk.’

Eén maaltijd met z’n tweeën

Van de mensen die bij haar een maaltijd kochten, kreeg ze schrijnende verhalen te horen. ‘Ik hoorde dat ze hun kind zonder lunch naar school stuurden’, vertelt ze. ‘Of dat mensen de helft van de maaltijd opaten en de rest meenamen voor de volgende dag. Ook waren er mensen die één maaltijd kochten voor twee personen omdat ze niet meer geld hadden. Al die verhalen motiveerden mij om niet voor maaltijden, maar voor boodschappen te zorgen. De afdeling Prestatie010 steunde mij in het opzetten van de voedselbank. Ik kon mijn uitkering behouden en als tegenprestatie runde ik de voedselbank.’

Aandacht voor achtergrond

Via allerlei kanalen komt Elly aan het eten voor haar voedselbank. ‘Ik ga groothandels af, markten, en ik krijg voedsel dat over is van de reguliere voedselbank’, legt ze uit. ‘In het begin had ik genoeg om voor tien mensen een pakket te maken. Maar mijn netwerk is gaan groeien en inmiddels kan ik wel tachtig tot negentig mensen te eten geven via de voedselbank. Bij het maken van de pakketten houd ik ook rekening met wat mensen mogen eten. Als er kip is, dan houd ik dat apart voor moslims bijvoorbeeld. Dat zorgt voor hele fijne reacties uit de wijk.’

Sterke vrouwen in de wijk

Door dat grote netwerk kwam er steeds meer bij Elly terecht, ook kleding en andere spullen voor in huis. ‘Daarom ben ik ook een kledingbank en goederenbank begonnen’, zegt Elly. ‘Er zijn vrijwilligers in de wijk die me iedere dag helpen. De mensen die bij mij al een voedselpakket krijgen, mogen daar gratis spullen uitzoeken. Andere mensen kunnen er tegen een laag bedrag iets kopen. Het kleine beetje geld dat daarmee binnenkomt, stop ik meteen weer in de voedselbank.’

Elly heeft een groep andere sterke vrouwen om zich heen verzameld. ‘Met hen vorm ik een soort vrouwenclub’, legt ze uit. ‘Samen zetten we ons in voor andere vrouwen in de wijk. We proberen dan verder te kijken dan de voordeur om erachter te komen wat zij écht nodig hebben.’

Ervaringsdeskundige Michelle heeft het van jongs af aan financieel niet gemakkelijk gehad. Inmiddels heeft ze een baan en gaat het een stuk beter. ‘Als ik mensen vertel dat ik in armoede heb geleefd, zijn ze vaak verbaasd’, vertelt Michelle. ‘Maar door mijn ervaring met schulden begrijp ik hun situatie. Ik wil schaamte omzetten in openheid en een voorbeeld zijn voor anderen.’

Een ambtenaar van de gemeente wees Michelle op het werk van Warm Rotterdam. ‘De aanpak sprak me meteen heel erg aan’, zegt ze, ‘want toen ik zelf in armoede leefde vroeg ik me altijd af op welke manier ik mijn mening over de gang van zaken kon geven. Ik had in die tijd een te klein bedrag per week om van te leven, dus er was geen geld voor uitjes, cadeautjes voor mijn zoon of een keer een extraatje. Ik voelde me onbegrepen. Gelukkig kunnen we nu met alle ervaringsdeskundigen samen en het team van Warm Rotterdam ambtenaren wakker schudden.’

Maanden wachten

Michelle vindt dat er tot nu toe niet goed genoeg geluisterd wordt naar mensen in armoede en met schulden. ‘Ik heb bij Vraagwijzer gewerkt en daar kreeg ik vaak van cliënten te horen dat ze zich eindelijk begrepen voelden’, zegt ze. ‘Ik vroeg eerst aan mensen hoe het met hen ging, ik probeerde ze op hun gemak te stellen door begrip te tonen voor de situatie. Pas daarna, soms in het tweede gesprek, ging ik op de problemen in.’

In veel andere gevallen voelen burgers zich niet begrepen door de gemeente.  ‘Het duurt vaak heel lang voordat mensen duidelijkheid krijgen’, zegt Michelle, ‘maar als je geen eten meer kan kopen dan kan je niet gaan zitten wachten op een brief of je over twee maanden recht hebt op een voedselpakket. Ze hebben nú hulp nodig.’  

Onderschat

Onbevooroordeeld luisteren, dat is wat volgens Michelle nodig is. ‘De kwaliteiten van ervaringsdeskundigen worden onderschat’, legt ze uit. ‘Er komen ambtenaren van de gemeente naar ons Warm Spreekuur, om te vragen wat wij hebben meegemaakt, en dan blijkt uit de plannen die ze daarna maken dat ze niet goed geluisterd hebben. Aan ons vragen ze altijd om verantwoording, maar wie vraagt dat aan hen? Hoe hard moeten we nog schreeuwen? Moeten we met spandoeken naar het stadhuis?’